Ecumenical Movement, WCC leh Religious Pluralism

- Rev.Samuel Lalremsanga, Serkawn

 Kum zabi 18-na atanga khawthlang lam (Sapho- European & American) kohhrana harhna lo thleng chuan kohhranho te zingah ChanchinTha hrilna (Missions) lama harhna a hring chhuak a. Europe leh America rama kohhranho te chuan thahnemngaihna thar nen ChanchinTha hrilin khawvel hmun tinah missionary an tir chhuak chum chum a. A bik takin Asia leh Africa ram te chu an vei zual a. Heng ramah hian kristianna pawhin hma a sawnin kohhran thar pawh a piang chak reng a ni. Nimahsela an thahnemngaihna lamah kohhrante inkarah innghirnghona leh mahni sahmim tihpuar tumna avanga harsatna a thleng ve zel a. An rawngbawlsak hnam hrang hrangte zingah pawh kohhran hrang (denomination hrang) nihna avanga inthenna leh harsatna chi a intuh ve nghal zel a. Heng harsatna leh inhriat thiam tawk lohna avanga an buaina te hi chinfel a nih theih nan William Carey-a chuan 1810 khan khawvel ram hrang hranga missionary te chu intawhkhawmna siam a, an harsatna zir hova, intanpui tawn theih dan tur sawiho puiah a lo sawm tawh a. Nimahsela a duhna hi a hunlaia tihpuitlin theih a ni ta lo a ni.

 Ecumenism hi thil thar a ni lo:

Kohhranah inpumkhatna leh thawhhona tha a awm theih nan te, ringtu ten thlarau hmun khat chang a inzawmkhawm an duhna te hi thil thar a ni lo. Lal Isua tawngtaina lar tak 'an zaa pumkhat an nihna turin' (Johana 17:21) ti a a tawngtaina chu Ecumenical theology innghahna chu a ni. Lal Isua zirtir, amah zuitu te leh tun hnu zelah pawh an thu zirtirna avanga amah la ring tur te inpumkhatna leh huang khat leh rinna hmun khata an awm zel theihna tura Lal Isua duhthusam tawngtaina a ni a. A zirtir, mi tlem te zingah pawh thahnemngaihna inrual lo leh mahni hmasialna avanga inpumkhat lohna (inthenna) awm ang kha Kohhran te (ringtu lo la awm zel tur te) zingah nuai bo a nih theihna tur leh inhmangaih tawn a, inpumkhat tura a duhna a ni.

 Kohhran chanchinah ringtute zinga inpumkhatna leh thawhhona tha a awm theihna tura inrawnkhawmna leh sawihona neih hi thil thar a ni lo. Tirhkohte 15 ah chuan Jerusalem inkhawmpui neih thu kan hmu a. An agenda lian ber chu 'serh tan thu' a ni. He inkhawmpuiah hian juda te leh jentail te inkara inhriatthiam lohna awm chu sawifel a ni a. A hnu zelah pawh ringtute inkara harsatna ching fel turin inkhawmpui lian koh a ni thin. Roman Catholic leh Eastern Orthodox kohhran ten an pawm tlan theih ecumenical inkhawmpui lian pasarih lai a awm a. (Nicea - AD 325, Constantinople - 381, Ephesus - 431, II Ephesus - 449, Chalcedon - 451, II Constantinople 553, III Constantinople -680-681, Quinisext Council or Council in Trullo - 692, II Nicea - 787) A langsar zual deuhah chuan kum AD 325 a Nicea khawpuia inkhawmpui an neih chuan Zirtirna dik lo 'Arianism' hnawlin Isua Pathianna chiang taka tarlangin thurin puan chhuah Nicean creed lo chhuahna hi a ni. Constantinople inkhawmpui hmasa ber chuan Arianism leh Macedonianism (thlarau thianghlim dah hnuaina ti mai ang)zirtirna dik lo te paih thlain Thlarau Thianghlim Pathianna a nemnghet a. Heng inkhawmpui hnuah pawh hian hmanlai kohhran te khan kohhran te inpumkhatna atan leh thurin vawnhim nan inkhawmpui vawi tam tak neiin hma an lo la ho thin a ni.

 Tunlai Ecumenical movement leh WCC:

Kum zabi 16-na-a Kohhran siam thatna (Reformation Movement) a lo chhuah hma zawng kha chuan Europe rama kohhran te chu hlawm lian tak pahnih Roman Catholic kohhran leh Eastern Orthodox kohhran hnuaiah an awm a. AD 1517 kuma Martin Luthera'n Protestan movement a siam hnuah chuan kohhran hrang hrang lo chhuakin heng kohhran te atang hian kum zabi 18 leh 19 naah te chuan Chanchin Tha hrilhna kawnga harhtharna 'missionary movement' ropui tak a lo chhuak ta a ni. Chu harhtharna chuan chanchin tha hrilna kawngah hmasawnna leh rah tha tam tak a chhuah rualin Kohhran te zingah innghirnghona leh harsatna pawh a thlen ve zel a. An rawngbawlna rama mi te tan pawh kristianna chuan hmasawnna tam tak a thlen rualin thurin inpersan pui pui leh inkaihhruaina inang lo tak tak te chuan kristianna tidarhsarh zawngin hna a thawk ve mek bawk. Heng karah hian mumal zawk a Chanchin tha hril a nih theihna atan leh inpumkhatna leh inhriatthiam tawnna a awm theih nan 1910 khan Scotland rama Edinburgh khawpuiah khawvel pumpui missionary conference(World Missionary Conference) koh a ni a. An thupui ber pawh 'kum 100 dang lo awm leh tur chhunga khawvel puma chanchin tha hril chhuah hman' a ni. Hemi kal zelah hian 1948 khan Amsterdam khawpuiah World Council of Churches (WCC) hi din a lo ni ta a ni.

WCC din chhan leh thil tum te chu :- (1) Rinna hmun khat leh lang thei lama inpumkhatna, Lalpa zanriah leh Sacrament pumkhat chan tlan te. (2) A huhova chanchin tha puan darhna leh hriatpuina lama hmalakho. (3) Mihring mamawh; dikna te, inremna te, thil siam te enkawl a humhalh tur te, mihring te inkara indaidanna thiah te. (4) Sakhaw rin hrang nei te kara inhriatthiam tawnna leh thawhhona boruak tha siam te a ni. WCC member nih theih dan :-

 WCC-ah hian member nih theih dan fel taka siam a ni a. Member puitling ni turin mahnia ro inrel kohhran (autonomous church) nih a, member puitling (baptized or communicant member) 50000 (singnga) chin nei nih a ngai. Member puitling ni tawh sa kohhran dangin a pawmpuina (recommendation) nen WCC General Secretary hnenah dilna thehluh tur a ni a. Dilna chu WCC Central committee in a lo ngaihtuah thin a ni.

 WCC inkhawmpui hmasa ber 1948 a Amsterdam khawpuia neih chuan WCC din chhan heti hian a puang a 'WCC hi Lal Isua Krista chu Pathian leh Chhandamtu atana pawmtu kohhran te inpawl khawm a ni' tiin. Tin, 1961 kuma New Delhi-a WCC Assembly vawi 3-na chuan 'WCC hi Bible-in a sawi ang taka Lal Isua Krista chu Pathian leh Chhandamtua pawmtute inzawmkhawm niin, Pathian pakhat, Pa, Fapa leh Thlarau Thianghlimin a kohna hi a huhova tihhlawhtlin a tum a ni' tiin a puang leh bawk.

 Religious Pluralism:

Pluralism tih chu thil pakhat aia tam awm thu sawina a ni a. Social pluralism chuan khawtlang or ram chhunga hnam leh chi pakhat aia tam awm thu sawina a ni a. Religious pluralism chu sakhaw pakhat aia tam awm thu sawina a ni. Religious pluralism hi sawifiah dan hrang hrang a awm a. Sakhaw hrang hrangin an sawifiah dan a inang vek lova, kristian te zingah pawh sawifiah duh dan hrang hrang a awm. America ram chu kristian ram tih theih mai a nih avangin religious pluralism an tih hian kristian kohhran hrang hrang (denominational pluralism) chungchang sawina atan an hmang nasa hle a. India ramah erawh chuan sakhua bakah hnam leh chi inthliarna nasatna hmun a nih avangin sakhaw hrang hrang inkar sawina atan hman a ni deuh ber thung.

 Religious Pluralism sawifiahna hi hlawm thum lian tak taka then hran theih a ni a:

 (1) Religious Pluralism tih chu ram pakhat chhungah sakhaw hrang hrang awm thu sawina mai a ni. (e.g Mizoram census record kan en chuan Mizoramah kristian kan tam ber a, buddhist in min dawt a, hindu leh muslim te pawh thahnem tawk tak an lo awm ve tih kan hmu a. Chuvangin Mizoram chu pluralistic religious society (sakhaw hrang hrang biate an chenhona ram) a ni).

 (2) Religious Pluralism chuan sakhaw hrang hrang betute inkarah inhriatthiamna leh inremna a awm theih nan inkawmhona (dialogue) an nei a. An danglamna leh inanna te sawi hovin mahni sakhua theuhah intibuai tawn lova khawsak ho an zir.

 (3) Religious Pluralism chu sakhaw hrang hrang te inpawm tawnna leh inzah tawnna a ni. (Hetah pawh hian inpawm tawn dan chi hrang hrang a la awm a - Goal thuhmun kalkawng hrang, thudik zirtirna sakhaw tinah a awm, chhandamna atan sakhaw tin te hi an tling vek a ni etc)

 Pathian thu zirna (Theology) leh Religious Pluralism: Pathian thu zirna (theology) huang chhungah hian Religious Pluralism chungchanga ngaihdan hlawm lian tak tak pathum a awm leh a. Chungte chu -

 (1) Exclusivism : Bible zirtirna bak ngaihdan dang a leng lo. Isua Krista chauh hi Pathian inlarna leh inpuanchhuahna dik leh rin tlak a ni. Chhandamna kawng dang a awm love an ti a. Hei hi hman lai atangin kristian te zirtirna tlanglawn tak a ni(orthodox evangelicalism).

 (2) Inclusivism : Isua Krista hi Pathian inpuanchhuahna laipui chu a ni ngei a, nimahsela sakhaw dangah pawh hian thudik a inphum ve teuh thova, a tha lai lak thiam a pawimawh tih a ni. (II Vatican council ngaihdan nen a inzul thui viau)

 (3) Pluralism (Pure Pluralism) : Pathian hi Isua Kristaah chauh lo pawh sakhaw dangah pawh a inpuang chhuak ve tho a. Kristian sakhua pawh hi kawng tam tak zinga pakhat a ni ve mai. (John Hick, Paul Knitter (Liberal), Dan-Cohn Sherbock (Jewish), Dalai Lama, Ramakrishna, Swami Vivekananda etc).

 Kan khawvel a changkang a, a zim tial tial a. Mihring kan inpawlh sawp tam telh telh a. Chung karah chuan hnam hrang leh sakhaw hrang inkarah inhriatthiam tawnna leh inremna kan mamawh a. Mi tin ten kan dikna leh chanvo inang tlang kan chan theih nan, sakhua avang emaw chi leh hnam avanga inrem lohna leh in-mihranna te um bo zel tura thawh hi mi tin te mawhphurhna a ni. Chutih rualin sakhaw tin hian danglamna bik kan nei theuhva. Kristian te tan pawh kan rinna leh keimahni-a Isua Krista inpuanchhuahna tidal khawp a kan pawmzam erawh chu a rem lovang. Taliban te leh ISIS ho te anga thahnemngaihna firfiak tak hmanga mimal zalenna pawh hmantir thei lova kan rinna min tawmpui tura midangte chunga hleilenna lantir pawh a rem chuang lovang. Keini BCM phei chu kan thurin puanchhuah hian min valh nasa hle a ni.

 BCM leh Pluralism:

Khawvela cheng kan ni a, India sorkar hnuaia awm kan ni. Hnam hrang hrang leh sakhaw hrang hrang zinga khawsa kan ni bawk. Pluralism hian nitin min chenchilh reng avangin mahni duhthu leh mahni tanghma chauh ngaihtuah a khawsa bik thei kan ni lo. Paula chuan Rom sorkar hnuaia mi te chu sorkar thuawih tur leh bawihte pawh an pu te thuhnuaia intulut thiam turin a fuih a. Kan Bible chuan remna siamtu ni tur leh mi dang te tana tangkai tum turin min zirtir. Hnam inlak bingna te, mahni rin dan chauh dika ngaih bikna te hian khawvel a chawk buai fo. Mihring te zingah inhriatthiam tawnna leh duhthlanna zalen a awm hi Baptist mi te rilru a ni reng thin. Sakhaw zalenna a awm theihna atan pawh nasa taka bei thin tu chu he kohhran hi a ni. Kohhran pawl dang te leh sorkar leh NGO te thleng pawhin a tul ang zela thawhpui a inpeih reng bawk. Hetih lai hian tunlaia Religious Pluralism chungchangah kan kohhran dinhmun leh kan thurin puanchhuah te kan thlir chuan Orthodox Evangelical ho te kan la tawmpui hle tih kan hmu thei ang.

 BCM thurin puanchhuah-a thil langsar tlem han tarlang nghal ila - BCM chuan 'Pathian lehkhabu (Bible) hi Van lam zirtirna tha famkim, dik lo thei lo, chhandamna atan leh Pathianin ro min relsak dan tur ziakna a ni' tiin kan pawm bur a. 'Pathian chauh chu kan rin, chibai kan buk chu a ni' kan ti bawk. Tin, Isua Krista chungchuanna pawh kan sawi uar hle a, 'Amahah chauh chuan Pathian chu tisaah a lo chang a ni' tiin. 'Pathian leh mihring te inremna turin Amah ngei inthawina famkim atan a inhlan' tih kan pawm bawk a. Kan chhandamna, kan rinna lungphum chu Isua Krista chauh a nih kan puang chhuak a. Tin, Thlarau Thianghlim chu mi te hnena Krista duhawmna tarlanga, Krista chu Lal leh Chhandamtu-a pawm tura tanpuiin, rah tha tin reng chhuah tura tanpuitu a ni a. Pa le Fap atanga chhuak, Pathian dik tak a nihna hi kan pawm bawk a ni.

 BCM leh Kohhran pawl dangte: Mizoram Baptist Kohhran hian Kohhran pawl dangte nena thawhhona hi a ngai pawimawh thin a. Mizoram chhunga Kohhran pawl dangte nena kan thawhhona bikah Mizoram Kohhran Hruaitu Committee (MKHC) dintute zinga mi niin, tun thlengin a kul ataiah kan la tang zel a. India hmar chhak huap Kohhran inzawmkhawm pawl North East India Christian Council (NEICC) ah hian kan missionary te hunlai atangin a sulsutute zingah kan lo tel tawh a. BCM pastor pahnih, Rev C.Sapruala leh Rev R.Lalnunzira (tuna thawk lai) te chu NEICC full time secretary an ni tawh a. Hmeichhe lam (NEICCWA) leh thalai (NEICCYA) lamah pawh hruaitu dinhmun vawi tam tak kan lo chelh ve tawh thin a ni.

 Tin, Baptist Kohhran hi khawvel pum huapa inzawmkhawmna nei tha tak Kohhran kan ni a. Khawvel huap Baptist inkhawmpui lian, Baptist World Congress pawh kum nga danah nei zat zat thin kan ni a, Mizo te zinga Baptist World Congress-a tel hmasa ber chu Pu Lalmama, a ni a. Baptist World Congress vawi rukna, 1947-a Denmark khawpui Copenhagen-a neih tum khan a tel ve a ni. Tun hnaiah phei chuan zaipawlte bakah mahni intuma kal te nen mizo te hian BWA inkhawmpui te hi kan ta neih ve ta viau a ni. Tin, Asia khawmualpui huapin Asia Pacific Baptist Federation chak tak kan nei bawk a, hetah pawh hian inkhawmpui hmasa ber 1978 kuma Hyderabad-a neih atang tawhin zaipawlte tirin a neitu chan kan chang ve hle thin a. Hruaitu dinhmun kan chelh ve zauh chang pawh a awm. India ram chhung bik takah hian inzawmkhawmna a chak ta lo deuh a. Hmeichhe lam hi active ang reng takin an la kal a, thalai lam pawh hi a hming chuan kan la kal ve zel a, kan thawhhona erawh hi chu a chak vak lo hle a ni.

 Tlangkawmna: Kan Kohhranin Pluralism leh Ecumenism kan hriat tlanglawn ve ber chu kristian kohhran pawl hrang kara thawhhona leh inunauna tha nei tura kan thawhna hi a ni deuh mai a. Sakhaw dangin min chim nasat loh avang hian sakhaw dang chanchin hi hriat pawh kan hre thui hlawm lem lo. WCC te meuh pawh hi khawi laiah emaw intihthaihna atan leh tu te emaw sawi hnawmna atan kan han hmang thin tak nain member nih tum peih pawh kan la awm si lova, khawvel zau zawkin a hman tangkaina leh a hlauhawm theihna tur tak tak pawh hi kan la pawh pha ve chiah lo zawk a ni. Kan ringtu pui, kohhran (denomination) dangte nena thawhhona lamah hian kan kohhran hian hnuhma tha tak kan nei hi a lawmawm a. Pathian duhzawng kawng pawh a ni. Pathian ram a lo zau va, a lo ngheh a, a lo lan fiah deuh deuh theih nana midangte thawhpui thiam hi ringtu te hna pawimawh tak pawh a ni reng a ni. Kan thurin leh inkaihhruaina te enmil zel chunga chak zawka hma kan lak thiam pawh a tul hle. Chutih lain khawvel zau zawkin pluralism leh ecumenism a hriat leh a buaipui ang hi chuan kan nitin nunah min la luhchilh ve lem loh avangin a zirna huanga kan hriat hi kan experience neih chhun chu a ni deuh mai rih niin a lang a. Kan rinna vawnghim tur leh khawvel kan hmachhawn dan tur dik leh tha zawk pawh inzirtir zel thei tura kan inbuatsaih erawh a tul hle.

Read More Article/Sermon : Click on this link : Articles/Sermon

ATTACHMENTS
R & D in Ralvawngah khuarel chhiatna tuartute tanpuina a sem.

R & D in Ralvawngah khuarel chhiatna tuartute tanpuina a sem.

April 18, 2024 (Ningani) khan  Relief & Development Department chuan Ralvawng-a thli leh rial avanga chenna in chhia chhungkaw 53 te chhawmdawlna atan Charity fund atangin cheng nuai khat an sem a. Tanpuina hi Rev. L. Vanlalsanga, Director R&D, Pu Lalrinawma, Coordinator leh Nl. Laldinthari Ralte, Field Facilitator ten a hmunah kalin an hlan a ni. He hunah hian Kohhran hruaitute bakah khawtlang hruaitu te engemawzat-in an tawiawm a ni. …

BMP Lunglawn unit ten Media Awareness an nei.

BMP Lunglawn unit ten Media Awareness an nei.

Tualchhung Kohhran Media Committee hmalakna in April 15, 2024 (Thawhtan) zan inkhawm ah media awareness hi neih a ni a. MBMP Media Cell Committee Convener Pu Vanlalpeka chu Resource person-ah hman a ni a, MBMP Media Committee Secretary Rbt.J.Lalrosanga leh Pu R.Lalhlimpuia, Committee member ten an telpui bawk. …

ṬKP Zotlang Pastor Bial, Aizawl ten Bial Sport an nei.

ṬKP Zotlang Pastor Bial, Aizawl ten Bial Sport an nei.

Bial TKP Sport hi Luangmual Indoor Stadium April ni 12, 2024 khan neih a ni a, Bialtu Pastor Rev. RC. Lalthanzama'n Pathian hnena hlanna leh hawnna a nei a, member 408  kal in, Bial ṬKP Sport neih tawh ah chuan kal ṭhat ber ṭum a la ni. Inelna hrang hrang- member kal tam-ah te, Fian sehkawha intlan siak te, thil in ei siak te, chana fang tla inchhar chak siak te leh Volleyball hmang te-in an nei a ni. …