- Rbt. Lalhriatpuia Chawngthu
Speaker, Horeb M.inistry
Sakhaw dang aia Kristiante kan vânneihna chu kan Pathian thinlungah naupang ten hmun pawimawh tak an chang hi a ni. Ram leh hnam changkâng apiangin naupangte pawimwhna an hrechiang tial tial a, Mizo te pawh 'Naupang leh hai tê chu ren loh tûr' ti thîn hnam kha tûnah chuan kan lo changkâng ve ta a ni ang, naupangte pawimawhna kan lo hre ve ta hle mai. BCM pawhin Ni Pawimawh pakhatah 'Naupangte Ni' hial kan lo nei ve ta hi hmasâwnna lâwmawm tak a ni. Naupangte Ni pualin vawiinah hian tûn lai kan khawvêl hun tawng mêkah Kohhran ten Kristian naupangte nun kan vênpuina tûr hlâwm lian tak pahnih kan târlang dâwn a ni.
1. Sakhuana chungchângah: Khawvêl hmasâwnna leh changkânna hian Pathian lam aiin Pathian lo lamah mihring nun min hruai nasa tial tial a, tûn lai khawvêlah chuan Atheism (Pathian awm rin lohna) leh Agnosticism (Pathian awm leh awm loh hi hriat theih a ni lo tih rinna) ten min chiah hneh ta hle mai. Khawthlang ramah naupang leh thalaite zîngah a lâr êm êm tawh a, Mizote pawhin khawvêl dang rualin kan lo hmêlhriat ve tan ta a, kan hmabâkah hian kan la hmachhawn nasa tial tial dâwn ni pawhin a lang. Chuvângin kan tu leh fa te naupang an nih lai atanga an thilungah Pathian rinna kan tuh ngheh viau loh chuan nakinah a rah kan la seng ang.
India ram hi Secular ram, khua leh tui ten eng sakhua pawh kan biak theihna ram a ni a, Mizoramah erawh tûn generation thleng hi chuan Kristianna bâk thûk takin kan hmêlhriat lêm lo. Mahse, tûn hnaiah sakhaw dangten min nêk na sâwt ta hle mai a, Hindu ten nasa takin Mizote zîngah bu khuar an tum mêk a, tûnah chuan an sakhaw lehkhabu thianghlim 'Bhagavad Gita' Mizo tawngin an letling ta hial a; chutiangin sakhaw dang te pawhin tan an rawn la ve zêl a ni. Sakhaw zalênna ram kan nih miau avângin keini lo khap ngawt theih a ni lo, keini pawhin State dangah Missionary te kan tîrchhuak ve tho a. Chuvângin kan tih theih chu kan tu leh fate hêng sakhaw dang min nêktu laka vênhim a, naupang an nih lai atanga sakhaw dang aia Kristian an nih hlutna leh ropui bîkna an thinlungah kan tuh ngheh loh chuan an rawn thanlenna tûr khâwvêlah hian tûna puitlingte thanlenna khawvêla thûk taka kan la hmêlhriat loh sakhaw dang zirtîrna hian na takin a bei tawh dâwn a, kan vênpui a tûl a ni.
2. Information Technology (I.T): Tûn lai khawvêl hi IT tel lovin a kal thei tawh lova, Digital khawvêlah kan awm miau avângin naupangte tleipui ber pawh IT a ni lo thei ta lova, an khawvêl a ni tawh miau a, an nun atanga khap beh emaw lâksak tum chi a ni tawh lo. Chuvângin, IT hmanga naupangte nun chhe tûr vênpui leh kaihhruai hi puitlingte mawhphurhna a ni.
Mizote hian Television (T.V.) kan ngaina a, chhûng tinin kan en nasa êm êm mai a, chhûngkaw tam takin naupang kan awm tleina ber pakhat a ni. Chumi ina nghawng a neih tâk chu Biak Inah inkhâwm leh thusawi rei kan ti hmain kan ngai thei lo hma ta êm êm a. A bîk takin thalai leh naupang, T.V.Culture-a seilian chinah a ni lehzual. TV-ah kan mit leh beng hriatna zawng zawng (attention) pe-a en thîn khan Biak Inah a lemchan awm tawh lova beng hriatna ringawt hmanga rei tak concentration pêk harsa kan ti ta a ni ber mai. Chuvângin naupang T.V en nasa rêng rêng an rilru pek theih hun chhung (attention span) a tawi a, sikulah leh Biak Inah awm hle hle harsa an ti a, thusawi an ngaithla reng thei tlat lo thîn. Chuvângin naupang hi TV en hun tûr bi tuk sak an ngai a ni.
2000 A.D. vêl atangin Mizo nâwlpuiin Computer kan hmêlhriat ve tan a, tûnah chuan a tel lovin kan awm thei lo a ni ta ber mai. Computer hi mi mala hun hmanna chi(solitary activity) a ni a chuvângin naupan laia Computer khawih tam apiangin thian an kâwm tlêm tial tial a, Kohhran leh Society atangin an hla tial tial thîn. Chutianga rual pâwl lo naupang chu lo thanglian zêlin an rilru natna leh harsatna an tawh ni-ah an thiante nên an lo inpawh tawh si lo va, ruihhloah te an tlân phah bâkah depression nei kan lo pung ta hluai a nih hi. Chuvângin Computer-in naupang nun a hruai khawloh theihna lak ata hi vênpui an ngai a ni.
Tin, naupan lai atanga Cellphone hmang rêng rêng an thiante aiin ziakah an hniam ngei ngei a. Chu ai maha la pawi zâwk chu naupang Cellphone nei hi chhûngkaw nunah an tel tlêm tial tial. I fate Cellphone i pêk chuan khawvêl hran i dinsak tihna a ni. Chuvângin naupang kum 15 hnuai lam hi chu Cellphone neihtîr loh a him ber a, an lo nei tawh a nih pawhin nu leh pate chuan eng ang khawvêl nge an Cellphone hmanga an din tih hre tûrin kan fate Cellphone check sak zeuh zeuh thin tûr a ni. Chutiang a nih loh chuan kan bula naupang chhia viaua an lan laiin kan hriatpui loh khawvêl hran daih an Cellphone hmangin an nei thei a, vênpui an ngai a ni.
Fanau malsâwmna hi kan duh avâng ngawta neia nei lo thei kan ni lova, Pathian malsâwmna kan dawn a ni. Chu malsâwmna kan dawn chu Pathian laka kan ro chan a nih miau avângin kan hlut tûr a ni a, uluk leh fimkhur taka enkawl hi min petu laka kan mawhphurhna a ni. I fate kha khawvêl mumin a rawn her chhuahpui emaw leilung dân (force of nature) atanga i neih ve satliah ni lovin Pathianin a hnân ata i ro chan ai tûra nangmah bîk a pêk che a ni a, i hlut viau loh chuan a petu rilru i tina ngei ang le! Tin, i rochan ai a nih miau avângin a dawngtuin i enkawl uluk loh chuan mi dang mawhphurhna a ni lo. Rawngbâwlna pêng dangah chuan i mawhphurhna i lo hlen kim sêng lo a nih pawhin mi dang i aiawh thei tûr an la awm zêl ang, Pathian hian hmanrua tûr a ngah êm mai. Mahse, i fate chungchângah kher kher chuan i rawngbâwlna i hlen chhuak lo a nih hlauh chuan Pathianin mi dang hmanrua tûr a nei tawh lo, nangmah bîk a pêk che a ni miau si a.
Tûn lai khawvêlah hian mihring hi buai kan inti viau mai a, a nih leh i buaina leh i buaipui ber kha engnge a nih a, i tân hian chawlhna nge buai belh chhah zêlna a thlen che? Mihring tân hian kan fanaute aia pawimawh zâwk buaipui tûr hi khawvêlah hian a lo awm chuang lo ve. Chu chu Pathian laka kan bat, kan rawngbâwlna kan hlenna tûr a ni a, tin, Kohhran leh khawtlâng leh khawvêl tâna malsâwmna kan nih ve theihna tûr leh keimahni ngei kan nun hlimna leh hahchawlhna tûr a ni e.
(Buai tak kâra Naupangte Ni puala Article min ziak sak avângin kan lâwm hle a ni. Ed)
